BS. Lê Văn Lân
Tôi còn nhớ hình như triết gia Pháp Bergson có nói câu bất hủ: Le rire est le propre de l’homme. Cười là nét cố hữu của người ta!
Đừng cãi là khỉ cũng biết cười kỳ thực khỉ chỉ biết nhăn răng thôi. Ví thử cho rằng khỉ cũng biết cười thì cái cuời của khỉ chẳng chuyên chở nhiều thứ đa dạng như người. Trong thế gian, duy nhất chỉ con người là sinh động vật thượng đẳng tối linh, có cảm xúc và tình cảnh phong phú và nhất là biết diển tả bằng ngôn ngữ. Ngôn ngữ là những tín hiệu có hệ thống phát ra bằng cử chỉ, lời nói và văn tự. Nói ra là Ngôn, đáp lại là Ngữ.
Sách Thuyết văn giải tự giảng giải Ngôn là “Tâm Thanh Dã” (tiếng từ trong lòng phát ra từ lỗ miệng).
Cười là sự biểu lộ của niềm khóai lạc và vui thích. Mà ngôn ngữ là nguyên nhân đã kích thích tạo gây ra tiếng cười. Khi cười thì đôi mắt thường hí lại nên chữ nho viết tượng hình thành đôi mắt tít lại. Cười lại thường đặc biệt là liên quan đến những điều dung tục tính phái ( sex-related), mà chuyện sex là một chuyện “ cấm ngọai thủy không ai biết được” nên chuyện sex là cấm kỵ (taboo).
Đi ăn tiệm Tàu mà hỏi bồi mang “dấm” không, thì thế nào cũng có tiếng cười khúc khích hỏi: Anh thích Dấm đù hay Dấm xủ
Cái cười nhiều lúc là do sự kiện một ngôn ngữ có vài tiếng hiền lành nhưng phát âm ra nghe lại tục ví dụ như tên cầu Doumer (Đu Me) ngòai Hà nội, những chữ Mỹ như fund (phân), loan (lôn) mà người Việt nghe thì phát cười. Ngược lại, một người Mỹ nghe những tên văn chương của VN như Phúc, Dung thì lại cười.Tôi còn nhớ hồi trước 75, cố vấn Hoa kỳ tháp tùng đi thăm trại lính của ta khi nghe tiếng hô chào nghiêm chỉnh đón sĩ quan cao cấp là “ Vào hàng- Phắc” thường cũng cười kín đáo.
Lại một chuyện cười khác như sau:
Dân Nam Kỳ nói “địt” là sự trung tiện hay đánh rắm, nhưng dân Bắc thì hiểu là “ ăn nằm trai gái” nên một bác sĩ người Nam mới dặn dò một bệnh nhân Bắc:
_ Hôm qua, anh mới mổ ruột dư nên bữa nay phải ráng địt, càng địt nhiều càng tốt nghe!
Rồi sáng hôm sau, khi đi thăm bệnh, bác sĩ lại hỏi bệnh nhân:
_ Hôm qua, địt được mấy lần?
Bệnh nhân bèn bẽn lẽn nói :
_ Vợ tôi hôm qua có vô thăm, nhưng thấy vết mổ ở bụng còn đau vả lại tôi không đủ sức!
Bác sĩ rầy la ngay: “ Cứ địt mạnh vào chứ!!
Sau đây là Nụ cười ngôn ngữ từng được kể lại trong văn học sữ VN về những bài thơ nói lái, nhái giọng của Hồ Xuân Hương và Trạng Quỳnh trong lịch sử. Tôi còn nhớ Trạng Quỳnh có làm bài thơ nhại tiếng hỏi thăm một bà cụ bán nước chè gốc Nghệ An như sau:
Bà quán năm nay bao nhiêu tuồi?
Mỗi ngày bán được mấy buồi?
Lủng lẳng trên treo vài lọn bánh
Chơ vơ dưới chõng một nải chuồi!
Bài thơ này chỉ khiến dân Bắc cười sặc sụa vì thấy thú vị với chữ “ buôi huyền”, chứ dân Trung và Nam Kỳ nghe xong thì tỉnh bơ vì từ ngữ này đâu có cấm kỵ như trong tiếng Bắc để chỉ cái của quí của phái nam.Mỗi ngày bán được mấy buôi huyền “ thì thành ra bán quán có vấn đề “ bán của nợ của phái nam”! Xin quí bạn nghe câu chuyện thơ diễu cợt ngày xưa của Trạng Quỳnh đừng tưởng nó không có thể xẩy ra lại trên thực tế! Ấy mà ngày nay, mà nó đã trở thành một sự lo sợ quan ngại chính thức có chứng tích văn tự hẳn hoi:
Hãy mở computer tìm website “ Down and Out of Saigon Back in Brisbane “ Tuesday, February 14, 2004, thì bạn thấy mẩu tin từ đài BBC như sau:
Ông Thái Hữu Lý làm cho cơ sở Vietnam Internet Network Information Centre ( VINIC) nói với AFP agency là một nhà đại lý bán sỉ bưởi ở tình Hà Tĩnh từ chối không nhận tên website của họ là www.buoi.com.vnn vì sợ thiên hạ hiểu lẩm là đại lý “ bán buôi huyền”
(Vietnamese regulators have rejected the website name http://www.buoi.com.vn. The BBC explains: A website hoping to promote grapefruit in Vietnam has been banned from using the fruit’s name because of official fears of a mix-up with a penis.
The Vietnamese for grapefruit, buoi, sounds different from a slang word for penis, but without special accents it looks the same. Vietnamese regulations say website names cannot include “sensitive” words. The site, set up to market a grapefruit wholesaler in Ha Tinh province, was told to find another name. “We have to refuse the website name of http://www.buoi.com.vn because the word for grapefruit, buoi, without a proper tone marking can be misunderstood,” Thai Huu Ly, of the Vietnam Internet Network Information Centre, told the AFP agency.)
Tiếng Việt Nam là ngôn ngữ đơn âm tiết ( monosyllabic tongue) nhưng lại có nhiều dấu giọng (như sắc huyền hỏi ngã nặng) nên phải phát âm cho đúng, kẻo hiểu lẫn lộn.
Một linh mục người Pháp rành tiếng Việt nhưng phát âm không sõi đã bị một con chiên cười rũ rượi khi được mời ở lại ăn cơm: “ Bữa nay, trời mưa gió, con phải ‘ăn’ cứt khô” !
Tiếng Trung Hoa ngữ cũng đơn âm tiết và đa thinh vận như vậy nên nói phát âm không đúng thì hiểu sai. Ví dụ anh nói “chuẩn” ( tức là đúng đắn, tiêu chuẩn) lắm, nói phát không quen có thể nghe hiểu là “xuẩn” ( ngu xuẩn).Tuy nhiên, chữ Tầu viết ra trên giấy thì không lẫn lộn, chữ nào ra chữ ấy. Còn chữ Quốc ngữ Việt Nam mà viết không có dấu như kiểu đánh email thì rất dễ hiểu lầm. Như nói “Bà ấy đảm đang” có thể đọc là” dâm đãng”. Một cái tên người như Vũ Đình Tường, Vũ đình Mẫm thì ai cấm người ta đọc là “vú dính tương”,“vú dính mắm” nhĩ.
Một chuyện tương truyền có thực xẩy vào cuối trào Ngô Đình Diệm: Một ông đại biểu được cử đi để kêu gọi người dân đừng nên phân biệt tôn giáo nhưng diễn văn lại do một người tùy viên dùng máy chữ đánh máy thời đó nhưng quá vội vàng nên không kịp thì giờ bỏ dấu. Nên câu mở đầu đánh máy là DAO PHAT CUNG NHU DAO CAO DAI, HAI DAO CUNG LA DAO CA với nguyên ý là :Đạo Phật cũng như Đạo Cao Đài, hai đạo cùng là đạo cả! Thế mà ông đại biểu cũng cẩu thả vội vàng không mở giấy ra đọc trước bèn buột miệng đọc một lèo là “Dao phát cũng như dao cạo dài, hai dao cùng là dao cả” ( Tôi nghĩ câu chuyện bị bịa đặt ra để có cớ đàm tiếu thôi)
__._,_.___